YURDUMUN "İLK"LERİ

Yurdumun İlkleri

Her şeyin 'ilk'i daha bir kıymetlidir.
O 'ilk'ten sonra aynı şeyi binlerce kez daha yapabilir; aynı duyguyu binlerce kez daha yaşayabilir veya o 'ilk'ten daha iyilerine sahip olabilirsiniz. 

Ve bir gün, hepsini unutsanız da, ilk yaptığınız, ilk gördüğünüz, ilk yaşadığınız ve ilk sahip olduğunuz daima aklınızda kalır.

Hem de üzerinden yıllar geçmemiş gibi net, en ince ayrıntısına kadar canlı ve o anki duygunun aynısını hissettirecek kadar taze...
Yani "İlk" demek,  bir yerlerde, her daim "tek" demek...


Geçen akşam çekmecelerimden birinde, bir kaç aydır elimi bile sürmediğim büyük yeşil ajandamı buldum.
İlgimi çeken, faydalı ya da önemli bulduğum veya beğendiğim şeyleri bir yerlere not etmek gibi bir huyum var. 
İyi ki var...
Uykuya dalana kadar büyük bir bölümünü okudum. Kimi notları 2-3 ay önce, kimilerini geçen yıl, kimilerini de 5-6 sene önce almışım. Sizlerle de paylaşmak istediğim çok fazla konu çıktı.
Derleyip toplamak biraz uzun sürdü ama, nihayetinde "Yurdumun 'İlk'lerini" bir araya getirmeyi başardım.

TÜRKİYE'NİN İLKLERİ

 

• Türkiye’de ilk konservatuar, 1914 yılında, İstanbul’da "Darülbedayi" adıyla kuruldu. Operatör doktor Cemil (Topuzlu) Paşa, Reşat Rıdvan ve Muhsin Ertuğrul'un katkılarıyla gelişen kurum, 1934 yılında "İstanbul Şehir Tiyatroları" adını aldı. 

İzmir Enternasyonal Fuarı

• Türkiye'de ilk fuar, 1927 yılında "İzmir Dokuz Eylül Panayırı" adıyla açıldı. İlk zamanlar, Mithat Paşa Sanat Mektebi ve Cumhuriyet Meydanı'nda açılan fuar, Kültürpark alanının düzenlenmesi ile birlikte, bugünkü yerine kavuştu ve "İzmir Enternasyonal Fuarı" adını alarak, dönemin Ekonomi Bakanı Celal Bayar tarafından, 2 Ağustos 1937'de açılışı gerçekleştirildi.

İlk Metro - Tünel

• Türkiye’nin ilk metrosu, İstanbul’da, bugün "Tünel" olarak bildiğimiz haliyle, Karaköy-Beyoğlu arasında, Fransız bir mühendis tarafından yapıldı. 

 

İlk Demiryolu

• Türkiye’de ilk demir yolu 1856 tarihinde bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla, İzmir – Aydın arasında inşa edilmeye başlandı. 130 kilometrelik hat, 10 yıl içerisinde, 1866 yılında tamamlandı.

Sadberk Hanım Müzesi

• Türkiye’deki ilk özel müze, 14 Ekim 1980’de, Vehbi Koç'un eşi Sadberk Koç anısına açılan Sadberk Hanım Müzesi'dir. Müze binası, 19.yüzyıl sonlarında inşa edilmiş ve 1950 yılında Koç Ailesi tarafından satın alınıp, müze olana kadar da yazlık olarak kullanılan Azaryan Yalısı'dır. 

İstanbul Arkeoloji Müzesi

• Türkiye’nin ilk arkeoloji müzesi, 13 Haziran 1891 tarihinde ziyarete açılan "İstanbul Arkeoloji Müzesi"dir. 1869 yılında "Müze-i Hümayun (Saray Müzesi)" adı altında oluşturulan  ve ressam ve müzeci Osman Hamdi Bey tarafından İmparatorluk Müzesi olarak geliştirilen kurum, İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin ilk şeklidir.

• Türkiye’de bilinen ilk seyahat acentası, Osmanlı Dönemi'nde, İngiltere Oteli sahibi Mösyö Misiri tarafından 1863 yılında kurulmuştur.

• Türkiye’nin ilk turistik yerleşim yeri "Çeşme"dir.

• Türkiye’de basketbol ilk kez, 1904 yılında, İstanbul’da Robert Koleji öğrencileri tarafından oynandı. 1923 yılında ilk resmi spor teşkilatı olan "Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı"nın kurulması ile birlikte ülke çapında yayılmaya başladı. Türkiye'de ilk basketbol ligi ise 1927 yılında kurulmuştur. 

• Türkiye’de ilk olimpiyat madalyası, 1936’da yapılan Berlin Olimpiyat Oyunları’nda güreşçi Yaşar Erkan'ın kazandırdığı altın madalya ve Ahmet Kireççi'nin yine aynı alanda kazandırdığı bronz madalyalardır.

• Avrupa kupalarında ilk kez final oynayan ve şampiyon olan takım Galatasaray’dır. 

• Osmanlı Ordusu'nda yedek subay olarak görev yapan Fuat Uzkınay’ın, 1914 yılında Yeşilköy’de çektiği “Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı” belgeseli, ilk Türk filmi ve belgeselidir. Filmin hiç bir kopyası günümüze ulaşamamıştır.

• Türk sinema tarihinde, uluslararası ödül alan ilk film "Susuz Yaz"dır. Metin Erksan ve David E. Durston yönetmenliğindeki 1963 yapımı film, Türkiye'de sansüre takıldığından, ilk gösterimi 1964 yılında Berlin Film Festivali'nde yapılmış ve bu festivalin en büyük ödülü olan Altın Ayı'yı kazanmıştır.

• Türkiye’deki ilk renkli film, 1953 yapımı, çekimleri İstanbul, Bursa ve Isparta'da yapılan Muhsin Ertuğrul’un yönettiği "Halıcı Kız"dır.

• Türkiye’de ilk radyo yayın, 6 Mayıs 1927 tarihinde Sirkeci'deki Büyük Postane binasının bodrum katında, "İstanbul Radyosu" adıyla başladı. İlk naklen yayın ise, 3 Şubat 1932 yılında, Atatürk'ün isteği ile, Ayasofya Camii'nden Kadir Gecesi okunan ezan ve mevlit ile yapıldı.

• Türkiye’de ilk televizyon yayını, 9 Temmuz 1952'de, İTÜ’den yapıldı.

• Türkiye'nin ilk haber spikeri, TRT'nin ilk yayınını yaptığı 31 Ocak 1968'de, on dakikalık haberleri sunan "Zafer Cilasun"dur.

• İlk haber ajansımız, Mustafa Kemal Atatürk, Halide Edip Adıvar ve Yunus Nadi tarafından, Kurtuluş Savaşı hakkındaki haberleri duyurmak amacıyla, 6 Nisan 1920’de kurulan "Anadolu Ajansı"dır.

• Türkiye’de ilk otomobil yapımı, 1959 yılında gerçekleşti ve "Anadol" markasıyla, Ford ve Otosan işbirliği altında, 1966 yılında satılıp kullanılmaya başlandı. Bundan öncesinde, tasarım ve mühendislik anlamında ilk Türk otomobili diyebileceğimiz otomobil ise, Eskişehir'de üretilen ancak denendikten sonra seri üretiminden vazgeçilen “Devrim"dir.

• İlk Türk traktörü, Koç Holding bünyesindeki Türk Traktör tarafından 1964’te üretilmiştir.

• 1979 yılında, %85 yerli malzeme ile üretilen ve Kayseri İkmal Merkezi'nde başarılı bir deneme uçuşu gerçekleştiren "Mavi Işık79-XA", ilk Türk uçağıdır.

• Türkiye'nin ilk çamaşır makinesi 1959 yılında, ilk buzdolabı da 1960 yılında Arçelik tarafından üretildi.

• Türk tarihinde ilk nüfus cüzdanı, 1863-64 yıllarında yapılan sayımdan sonra "Osmanlı Tezkiresi" adı altında verildi.  Cumhuriyet ile birlikte, 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımından sonra ise, her yurttaşa "nüfus cüzdanı" verilmeye başlandı.

 


Güzel ülkemin "ilk"lerinin ardından, gelin bir de "Dünyanın 'İlk'leri"ne bakalım...